De technologische en wetenschappelijke revolutie in de 3e eeuw v. Chr. leverde niet alleen tandwielen en windkracht op, maar ook mechanische computers en programmeerbare robots. In de lezing "niet van gisteren" bekijken we een aantal 19e eeuwse toestellen en zoeken we stapsgewijs hun oorsprong. Techniek is ouder dan je denkt en dan we vaak in de geschiedenislessen en boeken te horen krijgen. De stoommachine was geen uitvinding van James Watt maar minstens 17 eeuwen ouder. Muziek of informatie opvragen via de telefoon kon reeds in de vroege 20e eeuw. In het Hellenistische Alexandrië bouwde men reeds (her)programmeerbare robots en ingenieuze mechanische computers. Hoe verliep telecommunicatie over grote afstanden in het Romeinse rijk? Techniek kent geen rechtlijnige evolutie. De hedendaagse technologie vindt zijn oorsprong niet helemaal in de Industriële Revolutie. Techniek is vaak niet van gisteren, maar vaak eeuwen en zelfs millennia oud. Tijdens de lezing krijg je de originele of nagebouwde toestellen in "levende lijve" te zien of worden ze getoond met een massa beeld- en filmmateriaal.
Hij is niet van gisteren, zei mijn vader dikwijls als hij merkte dat iemand een slimme oplossing had gevonden voor een probleem waar anderen zich het hoofd over braken. In onze tijd lijkt het ene technologische wonder het vorige in razend tempo op te volgen. Wat gisteren nieuw was, is morgen al weer achterhaald. Technologiebedrijven praten ons maar al te graag een nieuw product aan. Alles lijkt nieuwer dan nieuw, elk product bepaalt de toekomst: the future is now. De oude slogan "op grootmoeders wijze" past wel in de keuken, maar voor techniek en technologie is hij not done.
Toch is de waarheid vaak net wat anders. Veel technieken en technologische concepten zijn ouder dan je denkt, zelfs eeuwenoud of kennen hun voorgangers eeuwen of zelfs millennia geleden. Niets is zo maar van gisteren. De ontwikkeling van een technologie verloopt schijnbaar volgens een vast patroon. Een techniek kan een verlengstuk van de mens zijn. In andere gevallen levert het eveneens de energie waardoor menselijke of dierlijke spierkracht niet langer nodig is. Wanneer in de machine een programma vastligt, neemt het ook de stuurfunctie van de mens over. Wat als een toestel ook zelf begint te leren en te denken? De grens tussen al die fasen is niet altijd even vastomlijnd. Waar ligt het verschil tussen een techniek, een programma en kunstmatige intelligentie?
In dit boek stap ik door een doorsnee dag van een doorsnee mens (mezelf) en belicht de historische achtergronden van technieken en hulpmiddelen die recent of zelfs gloednieuw lijken, maar dit eigenlijk niet zijn. Van de auto en asfalt, internet en robots, tandenborstels en zip-compressie tot computers en projectors, je kan het zo gek niet bedenken of het kent wel zijn voorgangers.
Terloops kijken we ook naar de mensen achter al die technische wonderen. Of het nu gaat om ingenieurs, uitvinders of gewone mensen die met hun beide voeten stevig op de grond stonden, één ding hadden ze gemeenschappelijk: ze waren niet van gisteren.
Een bijzondere aandacht gaat uit naar de Alexandrijnse technologie uit de 3e eeuw voor Chr. en de sporen die ze naliet in de Arabische en westerse technologie.